Pleidooi voor onwetendheid

Vannacht weer bizar slecht geslapen: uren wakker gelegen en liggen peinzen. Over van alles en nog wat, maar vooral over de vraag waarom we zo graag alles willen weten, óók (of misschien wel juist) als - eenmaal in het bezit van de gezochte informatie - we achteraf liever in zalige onwetendheid waren gebleven.

Al peinzend vannacht constateerde ik dat er 3 soorten informatie bestaan:
1. informatie waar we iets mee kunnen en waar we iets mee willen en die de attitudes en het handelen van de ontvanger beïnvloedt;
2. informatie waar we niets mee kunnen én niets mee willen en die geen invloed heeft op de attitudes en het handelen van de ontvanger;
3. informatie waar we niets mee kunnen óf niets mee willen en die de attitudes en het handelen van de ontvanger beïnvloedt.

Naar informatie van de 1e categorie gaan we actief op zoek. Dat is logisch, want dat is voor ons nuttige informatie. Informatie die we nodig hebben of kunnen gebruiken. Naar informatie van de 2e categorie gaan we over het algemeen niet bewust of actief op zoek, maar komt in grote hoeveelheden ongevraagd op ons af. Eigenlijk is dat gewoon non-informatie. Voor de betreffende ontvanger dan; voor een ander kan het in de 1e of 3e categorie vallen. So far niets vreemds dus.

Waar ik me over verbaas, is dat we vaak ook actief op zoek gaan naar informatie uit de 3e categorie. Dat is namelijk frustrerende informatie, die je achteraf wellicht liever niet had willen weten. Immers: het beïnvloedt je, maar je kunt of wilt er niets mee (het onderscheid tussen kunnen en willen is in deze vaak lastig). Je kunt het weten ook niet meer ongedaan maken, dus je zit ermee opgescheept. Had je er nu maar niet naar gezocht of gevraagd en je tevreden gesteld met de toestand van zalige onwetendheid, waarin je desnoods je eigen werkelijkheid had kunnen creëren. Een voorbeeldje uit mijn jeugd: ik ging ieder jaar met verjaardag en Sinterklaas weer op zoek naar de kadootjes die mijn ouders hadden gekocht en ieder jaar vond ik ze weer. Vanaf dat moment was de lol eraf: ik had de verrassing voor mezelf verpest en kon ook niet openlijk blij zijn. Nog erger was als er tussen die kadootjes niet dat éne kadootje zat waarop ik zo had gehoopt. Ik kon moeilijk mijn ouders daarop aanspreken: ik werd immers geacht die informatie niet te bezitten. Met andere woorden: ik wist iets, maar kon er niets mee. Een ander voorbeeld van toen ik iets ouder was: mijn eerste echte grote liefde maakte het uit. Letterlijk ziek was ik daarvan en, zoekend naar een verklaring (ik had toch alles gedaan om hem te behagen), vroeg ik hem of hij misschien verliefd was op een ander. Daarop antwoordde hij: "Zou dat het voor jou makkelijker maken?" Ongelofelijk wijs vind ik dat achteraf, al moet ik eerlijkheidshalve zeggen dat hij niet bepaald het buskruit uitgevonden had. Tot op de dag van vandaag weet ik overigens niet of er een derde in het spel was.

Je ziet het vaak om je heen: man/vrouw vraagt aan partner of hij/zij wel eens is vreemdgegaan of gaat actief op zoek naar bewijs daarvoor. Maar wat moet je met die informatie? Wat kan je ermee? Tenzij je ook bereid bent consequenties aan het antwoord te verbinden (wat het antwoord slechts de status van een slap excuus geeft, want als je je partner niet vertrouwt is er sowieso iets mis), heb je er niets aan. Waarom zou je het dan willen weten? Andersom geldt hetzelfde: stel je hebt een keer een misstap begaan, maar dat was éénmalig en zonder consequenties. Misschien heb je er zelfs wel spijt van. Waarom zou je je partner erover vertellen? Eerlijkheid? Ga toch weg! Als je van hem/haar afgewild had (wat de ultieme consequentie kan zijn), dan moet je zo dapper zijn dat zelf te doen en het niet aan hem/haar over te laten. Je wilt gewoon van je eigen knagende schuldgevoel af en legt jouw probleem zo bij de ander neer. Want wat moet hij/zij met die informatie? De tijd kan niet teruggedraaid worden, het was éénmalig en zonder consequenties. Soms is zwijgen echt goud.

Diametraal tegen alle lofzang op de kennismaatschappij in, wil ik bij deze dan ook een pleidooi houden voor onwetendheid. Zowel informatiezoekers als informatieverstrekkers hebben een verantwoordelijkheid na te denken of weten werkelijk beter is. Als het antwoord negatief is, dan heeft onwetendheid de voorkeur. In de woorden van James Thurber: "It is better to know some of the questions than all of the answers."