HUN LANDERIJEN 
WAS IN OVERWEGENDE 
MATE AFHANKELIJK VAN DE HEIDE-velden! 
Om hier 
zo'n gemiddeld 
boerenbedrijf toenmaals 
van 4 hectare te bemesten 
was bijna 3 hectare 
heide nodig? 
Rekening 
houdend met de omlooptijd 
van de hei, 7 tot 10 jaar, betekende dit 
'n eeuw of 2 geleden 21 hectare heideveld per boerenbedrijf, 
wat neerkwam op 'n verhouding van 1 op 5,25? 
Bij die  berekening werd ook rekening 
gehouden met beweiding & de behoefte 
aan brandstof. Buis kwam, in 't ongunstigste geval, 
op 'n verhouding van 1 op 15 tot 1 op 20! Zolang er nog 
geen betaalbaar alternatief was voor hun traditionele manier 
van bemesten voor de landbouw, hoefde aan ontginning niet gedacht 
te worden?! Tegen de Zuiderzee zag 't landschap er anders uit dan 
op het Veluwe massief, hoe dichter bij zee des te meer 
graslanden. Zij waren bestemd voor de veeteelt 
& als hooiland. 
Dichter naar 't zand toe 
was de grond in gebruik voor de akkerbouw. 
Aan de veldzijde kon men 't land slechts nog met grote moeite 
geschikt maken voor de landbouw. 
De schout van Doornspijk 
beklaagde zich hierover in 1819 
in een, vermoedelijk aan het provinciebestuur 
gerichte, brief, dit terwijl er dáár minder bemesting nodig is 
dan hier op de eigenlijke zandgronden!? 
Regelmatig terugkerende overstromingen in 't 
voorjaar waren 'n groot probleem.
De aanleg van de Afsluitdijk in 1932 
maakte hier pas 'n einde aan! 
Van een scherpe scheiding tussen de 
diverse grondsoorten was overigens geen sprake, 
eerder liep het ene gebied langzaam over in het andere?
 De verbindingen 
tussen de steden en dorpen 
op de Noordwest-Veluwe waren lang problematisch.
 Er lag vanaf 't eind v/d 
Middeleeuwen al wel 'n weg van Harderwijk 
naar Zwolle. 
Die weg liep op geruime 
afstand ten noorden van het dorp Nunspeet, 
ging verder zuidelijk van Doornspijk & 
Oldebroek via Wezep 
naar 't Katerveer bij Hattem. 
 In 1830 kwam er 'n directe verbinding 
tussen diverse plaatsen in dit gebied tot stand.
 Vóór die tijd lagen de meeste dorpen 
nog niet aan doorgaande wegen... 
De Zuiderzeestraatweg was de eerste bestrate doorgaande weg.
't Was nog 'n tòlweg die tot 1899,
 toen het Rijk de lasten op zich nam,
 zwaar op de gemeentelijke financiën drukte! 
De kosten van de aanleg & het onderhoud van de weg 
werden namelijk niet volledig door de tol gedekt. 
Voor de jaren dertig van de 19de eeuw waren de steden 
Harderwijk & Elburg, twee voormalige Hanzesteden, via zee te bereiken en 
waaierden de wegen vanuit de steden 
't achterland in! 
Het landschap 
op de Noordwest-Veluwe 
vertoont i/d 19de eeuw nagenoeg overal 
hetzelfde beeld? De twee steden en de dorpen langs de 
Zuiderzeekust waren verbonden met 'n bestrate weg, 
verder hoofdzakelijk zandwegen.
De dorpen hadden 
toen kleine kernen, verder lagen temidden van 
heidevelden, zandverstuivingen & enkele 
bossen, tamelijk verspreid wat 
daglonerwoningen & boerderijen. 
Ouwe 
Mòr Asih 
heeft nog 't Irminloo, 
Harderwijk & Putten in z'n 
kop van de eerste vijf/tien jaren 
na de oorlog: broodbaklucht, voedselventers, 
bakfietsen, visvrouwen, melk-karren, militaire oefeningen op de omringende 
heidevelden en zandverstuivingen en aan de kust, twee Duitse bunkers, riet, stromende beken, zandpaadjes, korenvelden, eikenhakhout, huttenbouwen, haasje over, touwtjespringen, 
hondenhokken, koeien, kikkers, salamanders, egels, honden, katten, 
eenvoudig simpelweg ouderwets, waterpomp, beerput, 
petroleumstellen om op te koken, 
kachels, fornuizen, 
Wèrk!
Dàt alles 
is sindsdien sterk 
veranderd, halve hei volgebouwd 
met nieuwbouwwijken, net als 't landbouwland,
houtkap, toeristen, industrieterreinen, ambulancegeluiden, 
brandweer, politie, andere uniformen & inhouden, opvullingen,
begraafplaatsen, winkelcentra, afbraak & opbouw, auto's overal, lawaai & kabaal dag en nàcht, lichtvervuiling, inbraken, roofovervallen, verkeersongelukken, oplichters, collectes & wat al niet aan massamedia: radio, tv, mobieltjes, kringloopwinkels, multiculti, homo, hetero, trans, jazz, rock
& roll, vetkuiven, langharigen, modefratsen, festiviteiten, werklozen, migranten, 
Afrika, Indië, Amerika en Australië, Canada, Suriname, ABC/SSS~eilanden, spacemiljardairs, Ambonezen,
& Papoea's, Zwarte Piet & de Sinterklazen, 
Kerstmannetjes, kaboutertjes, neomonniken & -nonnen, sneeuwkanonnen &
sekten, gektes, drukte om van alles en nog of juist 
helemaal niks? Quizzen, kwasten, hijgers, dalers,
 stijgers, poppenkast & amerikanismes
oude liedjes, nieuwe melodietjes, 
Hans & Grietjes, Klein Duimpjes, 
Assepoesters, Doornroosjes 
enzo...


