Beter te sterven van honger dan mensen vermoorden?

Dat laatste vond Schipper Bontekoe ook, en hij deed wat hij kon om de überhongerige mannen die de scheepsjongens wilden opeten op andere gedachten te brengen. Na veel heen & weer gepraat werd besloten om toch nog liever maar even te wachten. Kwam er binnen 3 dagen geen land in zicht, dan zou de eerste scheepsjongen eraan moeten geloven. De 'Arme Harmen' kon geen kànt meer òp: de kleine boot zat volgepakt met mannen die hem hongerig aanstaarden! Overboord springen had geen enkele zìn, dàt zou net zo goed zijn dood betekenen. Hij kon alleen maar wachten & hópen dat schipper Bontekoe Java op tijd wist te vinden? Gelukkig voor Harmen & de andere scheepsjongens kwam er nèt op tijd land in zicht. Ze waren gerèd. Maar dàt jongens als Harmen op jonge leeftijd op zo'n VOC-schip als scheepsjongens werkten was helemaal niet zo ongewoon. 't Leven van 'n kind was in die tijd heel ànders dan 't leven van 'n Nederlands kind van nú! Tegenwoordig ga je meestal allemaal van je vierde tot je zestiende verplicht naar school? Pas dàn BÈN je óud genóeg om 'r te beginnen met werken! Vierhonderd jaar geleden gingen de meeste jongens maar een paar jaar naar school, totdat ze konden lezen & 'n beetje schrijven & rekenen? Meisjes hóefden helemaal niet zo nodig leren schrijven - het wàs al heel mooi als ze de n beetje i/d bijbel konden lezen - àls ze maar wèl goed konden breien & naaien! Als hun ouders 't niet nodig vonden, òf 't niet konden betálen, dan gingen hun kinderen helemaal niet naar school. Intussen deden de meeste kinderen óók al ècht wèrk: ze híelpen hun vader en moeder bij hùn beroep; 'n boerenkind hielp met het verzorgen van de dieren, 'n bakkerszoon verkocht koekjes op straat! Werd 'n kind een jaar of tíen, dan was 't tijd om 'n vàk te gaan leren. Veel jongens gingen 'in de leer' bij bv. 'n tìmmerman, 'n wever of 'n schoenmaker: zij leerden 't vàk door 't te blijven DÓEN! Eerst de allereenvoudigste klusjes, later óók 't moeilijker werk? Als leerling verdienden ze meestal niet veel meer dan 'n zakcentje, plùs éten, drinken & onderdak bij hun báás! Waren ze dan na een jaar of vijf eindelijk min of meer vòlléérd, dàn konden ze hun eigen geld gaan zien te verdienen?! Meisjes werkten net zo hard als jongens, vaak als hùlp i/d huishouding van 'n rijkere familie, òf ze bléven bij hun eigen ouders om 'r in 't huishouden te blijven hèlpen totdat ze zèlf ook trouwden: werken in de huishouding wàs zwáár werk; de meeste gezinnen waren gróót dùs wàs er altijd veel te wassen, te strijken, te koken & weer schoon te schrobben of te boenen, want er waren nog geen machines òm al dat werk iets makkelijker te maken. Kinderziekten, veel volksziekten, tering & tyfus ...